Ban đầu được đặt tên là 2003 El 61 (được đặt biệt danh là Santa bởi một đội thăm dò), Haumea trú ngụ trong Vành Đai Kuiper và có kích thước khá giống Sao Diêm Vương. Haumea là một trong những thiên thạch lớn quay nhanh nhất trong hệ mặt trời của chúng ta. Sự quay nhanh của nó làm méo đi hình dạng của Haumea, khiến hành tinh lùn này trông giống một quả bóng đá.
Phát hiện
Hai đội thăm dò tự cho là có công trạng phát hiện ra Haumea khi đưa ra chứng cứ từ các cuộc quan sát trong năm 2003 và 2004. Từ Điển Thuật Ngữ Hành Tinh Của Hiệp Hội Thiên Văn Học Quốc Tế ghi nhận địa điểm phát hiện ra hành tinh này là tại Đài Thiên Văn Nevada ở Tây Ban Nha vào ngày 7 tháng 3 năm 2003 tuy nhiên chưa ghi nhận người chính thức phát hiện ra.
Haumea được đặt theo tên nữ thần sinh sản của người Hawaii.
Kích thước và khoảng cách
Với bán kính khoảng 620 km, Haumea có bán kính bằng khoảng 1/14 bán kính Trái Đất. Nếu Trái Đất có kích thước bằng một đồng xu thì Haumea bằng một hạt vừng.
Từ khoảng cách trung bình 6.452.000.000 km, Haumea cách Mặt Trời 43 đơn vị thiên văn. Mỗi đơn vị thiên văn (viết tắt là AU) là khoảng cách từ Mặt Trời tới Trái Đất. Từ khoảng cách này, phải mất 6 tiếng để di chuyển từ Mặt Trời tới Haumea.
Quỹ đạo và vòng quay
Haumea mất 285 năm trên Trái Đất để hoàn thành một vòng quay quanh Mặt Trời. Vì Haumea có quỹ đạo quay quanh Mặt Trời, cứ 4 tiếng nó hoàn thành một vòng quay, khiến nó trở thành một trong những thiên thạch quay nhanh nhất hệ mặt trời của chúng ta.
Có lẽ một vụ va chạm lớn cách đây hàng tỷ năm làm vòng quay của Haumea tăng lên nhanh và tạo nên các mặt trăng của nó.
Sự hình thành
Hành tinh lùn Haumea là một thành viên của một nhóm thiên thạch quay quanh một vùng hình đĩa bên ngoài quỹ đạo của Sao Hải Vương gọi là Vành Đai Kuiper. Vương quốc xa xôi này là nơi trú ngụ của hàng nghìn tiểu hành tinh lạnh giá, chúng được hình thành trong thời kỳ đầu lịch sử của hệ mặt trời chúng ta khoảng 4,5 tỷ năm trước. Những thiên thạch lạnh lẽo này được gọi là các thiên thạch Vành Đai Kuiper, các thiên thạch quay quanh sao hải vương (transneptunian objects) hoặc các thiên thạch sao diêm vương (plutoids).
Cấu tạo
Các nhà thiên văn cho rằng Haumea được tạo thành từ đá với một lớp áo băng.
Bề mặt
Chúng ta biết rất ít về bề mặt của Haumea.
Khí quyển
Chúng ta biết rất ít về khí quyển của Haumea.
Khả năng có sự sống
Bề mặt của Haumea quá lạnh, vì thế dường như không chắc sự sống có thể tồn tại ở đó.
Mặt trăng
Haumea có hai mặt trăng được biết đến. Namaka là mặt trăng ở bên trong còn Hi'iaka là mặt trăng ở bên ngoài. Cả hai đều được đặt theo tên hai người con gái của Haumea. Hi'iaka là nữ thành hoàng của Hawaii và là nữ thần của các vũ công hula. Namaka là một nữ thủy thần trong thần thoại của người Hawaii.
Vành đai
Haumea là hành tinh đầu tiên trong Vành Đai Thiên Thạch Kuiper được biết đến là có vành đai. Các nhà khoa học công bố phát hiện này năm 2017 sau khi quan sát thấy hành tinh lùn này di chuyển phía trước một ngôi sao.
Từ quyển
Các nhà khoa học không có rằng Haumea có từ quyển.
Khám phá
Mọi thứ chúng ta biết về Haumea là từ các cuộc quan sát bằng các kính thiên văn mặt đất từ khắp nơi trên thế giới.
Những mốc thời gian đáng chú ý
- Năm 2004: Việc phát hiện ra Haumea được công bố bởi một đội thăm dò sau khi thừa nhận đã tìm lại được nó từ dữ liệu thu thập được vào năm 2003.
- Năm 2005: Phát hiện ra các mặt trăng của Haumea.
- Năm 2008: Haumea được công nhận là một hành tinh lùn bởi Hiệp Hội Thiên Văn Học Quốc Tế và được đặt tên là Haumea.
