Chòm sao Andromeda nằm trên bầu trời phương bắc, giữa chòm sao hình chữ W, Cassiopeia và chòm sao hình vuông khổng lồ, Pegasus. Nó là một trong 48 chòm sao Hy Lạp, lần đầu tiên được liệt kê trong Sách thiên văn của Claudius Ptolemy vào thế kỷ thứ 2 SCN.
Chòm sao này được đặt tên theo tên của công chúa Andromeda trong thần thoại, con gái Hoàng hậu Cassiopeia và vợ của anh hùng Hy Lạp Perseus. Chòm sao này còn có tên gọi khác là Chained Maiden (Thiếu nữ bị trói buộc), Persia (vợ của Perseus) hay Cepheis (con gái của vua Cepheus). Tên Tiếng Việt: Chòm sao Tiên nữ.
Bên cạnh những thiên thể đáng chú khác, chòm sao Andromeda chứa Ngân hà Andromeda nổi tiếng (tên khác là Messier 31) và các ngân hà lùn hình bầu dục Messier 32 (Le Gentil) và Messier 110. Những ngôi sao sáng nhất trong chòm sao này là: Alpheratz, Mirach và Almach - hình thành nên một dải sao giữa chòm sao mang hình vuông khổng lồ Pegasus và chòm sao Persus.
Vị trí, bản đồ và những dữ liệu thực tế
Andromeda là chòm sao thứ 19 lớn nhất trên bầu trời, chiếm một diện tích lên tới 722 độ vuông. Nó nằm ở góc phần tư đầu tiên của bán cầu bắc.
Chòm sao Andromeda có thể quan sát thấy ở các vĩ độ trong khoảng từ +90 độ tới -40 độ. Các chòm sao lân cận gồm Cassiopeia, Lacerta, Pegasus, Perseus, Pisces và Triangulum.
Andromeda có 3 ngôi sao sáng hơn độ lớn 3.00 và 3 ngôi sao nằm cách Trái Đất khoảng 10 parsec (32,6 năm ánh sáng). Ngôi sao sáng nhất trong chòm là Alpha Andromedae, còn có cái tên truyền thống là Alpheratz. Ngôi sao gần nhất là Ross 248 (lớp quang phổ M6V), còn có tên là HH Andromedae. Nó nằm cách Trái Đất chỉ 10,30 năm ánh sáng.
Chòm sao Andromeda có 9 ngôi sao đã được đặt tên. Những cái tên này được Hiệp Hội Thiên Văn Quốc Tế chấp thuận là Adhil (Xi Andromedae), Almach (Gamma Andromedae A), Alpheratz (Alpha Andromedae Aa), Buna (HD 16175), Mirach (Beta Andromedae), Nembus (51 Andromedae), Sterrennacht (HAT-P-6), Titawin (Upsilon Andromedae A), và Veritate (14 Andromedae A).
Andromeda có rất nhiều ngôi sao với các hành tinh ngoài hệ mặt trời đã được xác nhận. Titawin, Upsilon Andromedae (lớp quang phổ F8V), có 4 hành tinh quay quanh quỹ đạo. Sao ba Kappa Andromedae (B9IVn) có một hành tinh ngoài hệ mặt trời lớn gấp khoảng 113 lần khối lượng Sao Mộc, lần đầu được phát hiện năm 2012. Ngôi sao biến thiên chưa được xác nhận 14 Andromedae, còn được gọi là Veritate (K0III), có một hành tinh ngoài hệ mặt trời được phát hiện năm 2008.
HD 5608 (K0IV) có một hành tinh đi qua HD 8673 (F7 V) có một phó sao đồng hành được phát hiện năm 2005 có thể hoặc là một ngôi sao lùn nâu hoặc là một hành tinh. V428 Andromedae (HD 3346, lớp quang phổ K5III) có hai hành tinh ngoài hệ chưa được xác nhận được phát hiện năm 1996. Các ngôi sao khác với các hành tinh đã được biết đến là HD 222155 (G2V), HD 16175 (F8 IV), HD 1605 (K1IV, two exoplanets), HD 13931 (G0), HD 5583 (K0), HD 15082 (kA5 hA8 mF4), HAT-P-6 (F), HAT-P-16 (F8), HAT-P-32 (F/G), WASP-1 (F7V), Kepler-63, HAT-P-19 (K), HAT-P-28 (G3) avà HAT-P-53.
Andromeda là một thành viên của gia đình các chòm sao Perseus cùng với Auriga, Cassiopeia, Cepheus, Cetus, Lacerta, Pegasus, Perseus, và Triangulum. Nó chứa 3 ngân hà – Messier 31 (Ngân hà Andromeda), Messier 32 và Messier 110.
Chòm sao này liên quan đến mưa sao băng Andromedids (còn được biết đến với tên Bielids), lần đầu được ghi nhận vào ngày 6 tháng 12 năm 1741 trên lãnh thổ Nga. Mưa sao băng này đã mờ dần kể từ khi được phát hiện nhưng một số hoạt động của nó vẫn có thể quan sát được vào giữa tháng 11. Thiên thạch mẹ của Andromedids là Sao băng Biela (3D/Biela), một sao băng theo chu kỳ lầm đầu được ghi nhận năm 1972.
Thần thoại về Andromeda
Theo thần thoại Hy Lạp, Andromeda là con gái Vua Cepheus nước Ethiopia và Hoàng hậu Cassiopeia, người đã xúc phạm đến các Nereids (những nữ thần biển) vì tự nhận mình đẹp hơn họ.
Các nữ thần biển phàn nàn chuyện này với thần biển Poseidon và ông đã sai một con hải quái, tên Cetus, tới gây mưa lũ tàn phá vương quốc của vua Cepheus để trừng phạt tính hay khoe khoang của vợ ông ta. Khi nhà vua tới tìm lời chỉ bảo từ nhà tiên tri Ammon về cách ngăn cho vương quốc của mình khỏi bị hủy hoại, ông được bảo cho rằng cách duy nhất để xia dịu các vị thần và tiên nữ đó là cúng tiến con gái ông cho Cetus. Rồi sau đó, Andromeda bị buộc vào một tảng đá và có lẽ đã bị bỏ lại cho con quỷ kia nếu người hùng Perseus không xuất hiện và cứu cô. Hai người sau đó đã nên vợ chồng và có 6 đứa con, trong đó có Gorgophonte, bố của Tyndareus, vị vua nổi tiếng xứ Spartan và Perses, tổ tiên của người Ba Tư (Iran ngày nay).
Cũng trong câu chuyện, chính nữ thần Athena người tưởng nhớ công chúa Andromeda bằng cách đặt hình ảnh của cô giữa các vì sao, bên cạnh các chòm sao tượng trưng cho chồng cô, Pereus và mẹ Cassiopeia.
Hay quá!
Trả lờiXóa